DWINGEND SYMBOLISME MET EEN MAGISCH-REALISTISCHE TOON IN THE GARDEN
The Garden (1995), van de Slowaakse regisseur Martin Sulík (Cigan), is nu opnieuw op DVD uitgebracht. De film biedt veelbelovende thematische en cinematografische uitgangspunten voor een boeiend drama. Helaas benut de film dit potentieel niet ten volle, omdat het vooral streeft naar het duidelijk overbrengen van een te eenduidige boodschap over het leven. Dit voorkomt dat je als kijker volledig je fantasie op de vrije loop kunt laten gaan en kunt opgaan in de feeërieke sfeer van de film.
De film gaat over de dertiger Jakub (Roman Luknár)die zich op een keerpunt in zijn leven bevindt. Hij heeft een problematische relatie met zijn vader bij wie hij in huis woont, hij twijfelt over de voortgang van een affaire met een getrouwde vrouw en hij is ontevreden over zijn werk. Door een reis naar een afgelegen en vervallen boerderij met een magische tuin en een reeks ontmoetingen en voorvallen die zich daar voordoen, hervindt hij zichzelf en ziet hij zijn problemen onder ogen.
Grote thema’s
The Garden staat geheel in het teken van een grote verandering in het vastgelopen leven van de hoofdpersoon Jakub. Door gericht gebruik van de setting en beeldtaal brengt de film dit thema over met behulp van duidelijke symboliek. Zo staat de reis van de stad naar het platteland die Jakub onderneemt voor zijn spirituele reis. De tuin waarin hij belandt is een bekend symbool voor een paradijs (Eden), een oord vrij van zonde. In de film zijn het huis en de tuin, symbolen voor Jakubs zielenleven, echter in vervallen staat en hij moet zelf werken om zijn tuintje weer te transformeren tot een paradijs. Hij krijgt hierbij hulp van de traditie van de Westerse filosofie, met name Rousseau, Wittgenstein en Spinoza. Met de terugkeer naar de natuur krijgt Jakub weer vat op zijn leven. Door kleine klusjes in en om het huis aan te leren pakken, kan hij een begin maken met het zoeken naar een oplossing voor zijn grotere familie- en relatieproblemen.
Dwingende symbolische structuur versus magische momenten
In principe zijn dit veelbelovende uitgangspunten voor een boeiend drama, maar helaas zijn potentieel interessante thema’s, beelden en karakters in de film te duidelijk ondergeschikt aan het overbrengen van de boodschap. De film laveert tussen enerzijds een schematische structuur waarin de hoofdpersoon een aantal stappen moet doorlopen om tot zijn doel te komen en anderzijds een spaarzame, magische sfeer die vooral berust op een aantal betoverende filmmomenten waarin cinematografie, acteerwerk en mise-en-scene samenkomen. In The Garden gaan het alledaagse en het bovennatuurlijke naadloos in elkaar over. Mieren en zwarte katten hebben helende krachten en leviterende maagden zijn het teken dat alles is zoals het hoort. In het eerste uiterste (het schema) zijn alle personages, gebeurtenissen en beelden te dwingend symbolisch om je als kijker in de sprookjeswereld aan het andere uiterste (het moment) te zuigen. Hierdoor laat The Garden je als kijker per saldo te weinig ruimte voor je eigen fantasie en interpretatie.
