Hullie horen hier niet!
Wat gebeurt er nou eigenlijk in het filmpje? Een journalist vraagt Trump dingen die hem onwelgevallig zijn en hij moet de zaal verlaten. Of vanuit een ander perspectief gezien praat hij voor zijn beurt en houdt zich dus niet aan de regels. Hoe dan ook, dit is niet waar het me om gaat. Journalisten worden wel vaker uit de zaal gezet. Het risico van het vak van kritische journalistiek lijkt me.
Wat me frappeerde en schokte was de toon waarop hij bejegend werd: de zelfingenomen rechtvaardigheid van Trumps stafleden met het gelijk aan hun zijde, de manier waarop hij wordt beschimpt en meer nog de kleinering en schoffering door een van de medewerkers: 'Get out of my country, get out!'
Hullie.
Te vertalen met 'hun, hen'. Maar vaak foutief gebruikt als 'zij', net zoals in het Nederlands 'hun' ook vaak foutief gebruikt wordt ('hun hebben het gedaan'). Maar goed, ik schrijf hier niet namens de taalpolitie. Eerder als dienaar van de gewetenswet.
Het gaat me hier dus niet om het kwaad dat de taal hier aangedaan wordt, maar om het kwaad dat een ander aangedaan wordt. Hullie is voor mij het woord waarin een complex fenomeen vervat is in de meest simpele uitdrukking. Een woord waar alles mis mee is. Hullie: de media, moslims, buitenlanders, flikkers, ... mensen - weet u wel. Vaak is het de ander die bezwartepiet (ook die discussie laat ik er hier maar buiten), bevingerwezen en beschuldigd wordt van veel meer dan waar hij/zij mogelijk verantwoordelijk voor gehouden kan worden. De elite, de kutmarokkanen, de verkrachters van onze dochter, de mensen die niet gewoon eens 'normaal' kunnen doen - nooit hebben we er moeite mee een ander of een bepaalde groep de schuld te geven van de catastrofe van het heden waarin we leven. Het idee is dat we door het elimineren van die groep de balans weer kunnen doen omslaan en we weer vredig kunnen voortleven in een paradijselijke staat die heerste in de tijd voordat de barbaren hun intrede deden.
Over hekken, muren, en andersoortige afscheidingen.
We zoeken zo naar veiligheid, zekerheid, bescherming, en begrip. Het liefst zouden we ons letterlijk van de gevaarlijke buitenwereld afsluiten en een muur om ons heen willen zetten. Maar ja, dat gaat natuurlijk niet, wat een dom idee. Of wacht, nou ja, je had al wel door waar ik heen ging...
We bouwen figuurlijke manshoge muren om ons heen door middel van culturele onderscheidingen: door 'ons' van een 'hullie' te onderscheiden. Op die manier krijgen we (menen we) iets beter vat op de zaak, kunnen we iets beter begrijpen hoe we met zijn allen in dit apocalyptische nu zijn aanbeland. Daarnaast is de tendens dat dit soort onderscheiding ook gepaard gaat met een hiërarchisering, een moeilijk woord om te zeggen dat we dit verschil (wij-zij) ook nog eens op een rangorde plaatsen. Niet alleen verschillen wij van hun, we zijn ook meer, beter, echter, authentieker dan hun. Wij horen hier, wij zijn hier geboren. De rest: ga terug naar je eigen land. We claimen zo een superioriteit op basis van zekere kenmerken die we zelf verkiezen, we schrijven zelf de regels van het spel. Veelvoorkomende onderscheidende criteria zijn natuurlijk huidskleur, geloof, geaardheid, afkomst.
Op die manier eigenen we ons iets toe wat niet van ons is. We leggen beslag op het recht van Nederlanderschap, normaliteit, vrijdenkenheid. Wij zijn oorspronkelijke Nederlanders, wij zijn normaal en weten hoe we ons horen te gedragen, wij zijn vrijdenkend en intellectueel open. We dringen op die manier onze normen en waarden op aan anderen. Wie denken we eigenlijk wel niet dat we zijn? Hoe durven we te bepalen wie wel tot de groep behoort, wie wel mee mag doen, wie wel mag bestaan?
Om terug te keren naar het filmpje: de journalist, die nota bene ook gewoon een Amerikaan is, wordt de mond gesnoerd, de zaal uitgezet en het liefste (indien mogelijk) meteen in een moeite door ook het land uit gezet. Hij wordt buitengesloten en geridiculiseerd omdat hij anders denkt, doet en spreekt, omdat hij durft in te gaan tegen de macht.
En ik dan?
Hef ik met mijn essay niet wederom een moreel vingertje op en wijs ik niet naar anderen? Ten dele moet ik de hand in mijn eigen boezem steken, maar ik schrijf ook om verder te komen. Wat nu? Dat is wat ik me vaak afvraag bij het lezen van kritische commentaren op de actualiteit. Als je als schrijver het allemaal zo goed weet, vertel me dan ook hoe het dan wel moet. Dit is slechts een kort essay, in de zin van de oorspronkelijke betekenis van het Franse woord essai: een probeersel, een proeve of test, een uiterst subjectief betoog. Een soort gedachtegang die in tekst vervat is en waarop zodoende gereflecteerd kan worden. Mijn constructieve bijdrage ligt dus hierin dat ik de implicaties van dit betoog probeer te verwoorden. Ik stel voor de dynamiek van uitsluiting te leren herkennen om zo kritisch op onszelf te kunnen zijn, om onszelf beter te leren kennen. Zo is de stap naar zelfverbetering te maken.
Kunst doet leven
Resumerend: uitsluiting werkt door onderscheid te maken en door rangorde aan te brengen. Door deze twee krachten tegen te gaan, kunnen we weer menselijk zijn, de ander weer als mens tegemoet treden.
We kunnen dus een begin maken door te onderkennen dat we misschien helemaal niet zo verschillend zijn als we soms gemakshalve denken. Dit betekent dat we ons open moeten stellen en onze verbeelding moeten gebruiken. Daarnaast moeten we onderkennen dat we inderdaad soms verschillen van een ander. Accepteer dit en plaats jezelf niet boven een ander. Zoek toenadering, ga de dialoog en discussie aan.
Ten slotte, bedenk dat de reden waarom we onszelf superieur vinden vaak helemaal niet zo vanzelfsprekend is als we denken. Met andere woorden, de onderscheidende criteria die we hanteren zijn vaak willekeurig, de lijn die we trekken is meestal arbitrair. De karakteriseringen zwart, moslim, homo, Turk zijn niet onjuist, maar wel vormend. Bedenkt dat iedereen die tot een of meerdere van deze categorieën behoort, ook net zo goed tot vele andere rubrieken gerekend kan worden. Een mens is altijd meer dan elk van deze classificeringen. Een mens is altijd een mens, een uniek wezen dat denkt, voelt, weet, begrijpt en lief heeft. Op het moment dat we iemand wegzetten als voornamelijk of zelf geheel bepaald door huidskleur, geloof, geaardheid, of afkomst, dan doen we hem/haar een groot onrecht, dan reduceren we alle complexiteit en uniciteit van diegene tot een platte en minderwaardige voorstelling ervan.
Hierbij helpt kunst ons. Kunst kan ons de beleving en ervaring van een ander doen beleven, voelen, en (hopelijk) begrijpen. Ga dus naar de bioscoop en verplaats je in de wereld van een zwarte homoseksuele drugsdealer (Moonlight). Of lees dat boek dat verteld wordt vanuit het perspectief van een pedofiel (Lolita). Kunst verruimt ons bewustzijn, stelt ons als het ware in staat vele malen meer levens te leiden dan we zelf zouden kunnen in de dagen die ons gegeven zijn. Kunst maakt onze beleving voller, rijker, en interessanter. Daarom: daag jezelf uit en durf de kwetsbaarheid en verwondering te vinden die we allemaal delen - hoe verschillend we ook zijn.
Bekijk hier het filmpje terug.
