Kijken in perspectief naar Sunset Boulevard
Billy Wilders Sunset Boulevard (1950) gaat over een tweederangs scenario schrijver die per toeval in dienst komt bij een vergeten Hollywoodactrice uit de periode van de stomme film. Hij moet haar haar helpen haar comeback te realiseren, maar zij blijkt echter meer te willen dan een professionele relatie. Zijn opportunisme en hebzucht, gecombineerd met haar onvermogen de werkelijkheid van het heden – haar onvermijdelijke ouderdom – onder te ogen te zien, maakt dat hun samenwerking voor beiden catastrofaal afloopt. De film is naast een karakterschets van een tot waanzin vervallen geest ook een scherpe kritiek op de Hollywood industrie. In deze beschouwing zal juist dit laatste aspect worden toegelicht, om een manier te bieden om naar deze filmklassieker te kijken.
De referentie naar het verleden van Hollywood wordt duidelijk als je de parallellen opmerkt tussen de levens van de acteurs en de personages die ze in de film spelen, tussen de filmwereld en de werkelijke filmgeschiedenis. Het personage Norma Desmond (Gloria Swanson) staat voor een generatie acteurs die opzij werd gezet, toen de industrie de overgang maakte van de stomme film naar de geluidsfilm. Een deel van de acteurs uit de periode van de stomme film waren immigranten uit Europa. Met de opkomst van de geluidsfilm (aan het eind van de jaren twintig en begin jaren dertig) kwam er een nieuw genre op: de talkies. Dit zijn films waarin dialogen erg belangrijk zijn. De uit het buitenland afkomstige acteurs hadden begrijpelijkerwijs een accent, dat voor Hollywood producers een reden was om vooral Engels sprekenden de hoofdrollen te laten vertolken in de talkies. Hierdoor kwamen acteurs uit de stomme film op een zijspoor. Actrice Gloria Swanson was zelf een ster uit de stomme film wiens carrière, ten tijde van de film, in het slop was geraakt.
Het is meer dan een gimmick dat er in Sunset Blvd. nog meer sterren uit het tijdperk van de stomme film verschijnen, met name komiek Buster Keaton (The General) en regisseurs Erich von Stroheim (Greed) en Cecil B. DeMille. De eerste twee waren ook in de periode van de stomme film op de top van hun roem, maar kwamen later niet meer aan de bak. De laatste heeft overigens wel succesvol de overstap naar de geluidsfilm gemaakt. Het is veelzeggend dat hij in de film een leugenachtig, opportunistisch karakter speelt. Dit lijkt wederom een cynische sneer naar Hollywood: de industrie is vooral uit op haar eigenbelang, ze geeft daarbij niet om het persoonlijke welzijn van de werknemers.
De stilistische kenmerken van de film vallen ook te begrijpen vanuit het hierboven geschetste referentiekader. Het overdreven acteerwerk van Swanson is geen onkunde, maar een manier om het expressieve acteren uit de stomme film tot leven te wekken. Ook de belichting doet denken aan de stomme film, sommige beelden lijken rechtstreekse citaten uit de filmgeschiedenis, bijvoorbeeld de overdreven highlights in een scene waarin Swanson in het licht van de projector van haar thuisbioscoop staat. Heel even staat ze stil in het licht, puur om bewonderd te worden door de kijker. Hier stopt even de narratieve voortgang van de film, om plaats te maken voor esthetisch genot.
Met het kijken van Sunset Boulevard reis je dubbel terug in de tijd. Ten eerste zie je een film van dik zestig jaar oud. Ten tweede refereert de film zelf naar een nog verder historisch verleden, namelijk de periode van de stomme film. Door op deze manier naar de film te kijken, leer je de film in een context te zien. Zo kun je door de gedateerdheid ervan heen kijken, de technische en esthetische keuzes begrijpen die de regisseur toentertijd heeft gemaakt.
